Vanaf het moment dat de overheid de eindtoets verplicht ging stellen en de opbrengsten van scholen ging meten aan de hand van de eindtoets is er heel veel misgegaan.
Het grootste negatieve effect op de kinderen is het “teaching to the test”, onderwijzen wat getoetst wordt, in plaats van toetsen wat geleerd moet worden. Lesmethodes en leerkrachten zijn zich steeds meer gaan bezighouden met training voor de toets. Dat verarmt het onderwijs, want de doelen die niet worden getoetst, en dat zijn er heel veel, krijgen minder aandacht in het onderwijs. Zo is uit onderzoek van de inspectie bijvoorbeeld gebleken dat aan een belangrijke vaardigheid als schrijven (een brief, een e-mail, een rapport) slechts gemiddeld één uur per week aandacht wordt gegeven.
Ook op de leesvaardigheid van kinderen heeft de toets een slecht effect: in plaats van goed leesonderwijs, gericht op leesplezier en veel lezen, is het onderwijs training in begrijpend lezen geworden. In dat licht is de eindtoets eerder een boosdoener dan een medicijn in de strijd tegen laaggeletterdheid en ongelijke kansen.
